Alfred Lenica "Młody Bierut wśród robotników"

Bierut agituje robotników, przykład oczywiście musiał "iść z góry". Najciekawsze są jednak te utwory socrealistycznej literatury, w których z olbrzymim przejęciem relacjonują swe dokonania "szarzy obywatele" : Dlatego też chcę się podzielić moimi doświadczeniami z ogółem kolegów listonoszów, chcę im służyć prostą, przyjacielską radą. Pragnę, aby mogli oni lepiej wypełniać swoje obowiązki; żeby chłop polski czytał jeszcze więcej i żeby świadomie i coraz szybciej budował lepsze jutro dla siebie i dla nas wszystkich. (Jan Uszkiewicz, "Gazeta w każdej rodzinie", Warszawa, 1951). Narrator tego pisanego agitacyjną nowomową opowiadania realizuje typowy model "socrealistycznej powiastki edukacyjnej". Najpierw mamy koniec wojny i posadę listonosza, która naszego bohatera nie satysfakcjonuje. Rolę nauczyciela i mistrza przyjmuje Martyniuk - obywatel "klasowo uświadomiony", przedwojenny udział w strajku i zwolnienie z pracy, potem okupacja były dla bohatera szkołą życia, ale dopiero Martyniuk wyjaśnia jak olbrzymią rolę pełni prasa w życiu socjalistycznej wsi - to "oręż walki klasowej". Socjalizm zwyciężył, ale wciąż ma wielu wrogów, klasyczny schemat fabularny wymagał istnienia "dobrych": małorolni, Martyniuk oraz złych :sołtys Morzyk, chłop Bączek (kułak), wójt Sierpiński (fałszywie agituje za spółdzielnią). Dzięki prasie i doniosłej roli listonosza chłopi z okolic Pińska odnieśli zwycięstwo, a nasz bohater uświadomił sobie znaczenie "walki klasowej" : Gdy zdałem sobie sprawę z toczącej się na wsi walki klasowej, zacząłem pracować inaczej. A po sierpniowym plenum KC PZPR wiedziałem już dokładnie, o co chodzi. Rozjaśniło mi się w głowie - jak to się mówi. Przypomniałem sobie i zsumowałem wówczas jeszcze raz wszystko: i moje przedwojenne życie, i filozofię Martyniuka, i tę walkę, która się na moich oczach toczy i zaostrza. wiele wówczas zrozumiałem: że, istotnie, nie dość jest wspominać ciężkie przedwojenne czasy i deklarować się za Polską Ludową, że trzeba, jak mówi twardy partyjniak , Martyniuk z osady Pniewo, skończyć z narzekaniem i przejść do czynu, przyłączyć się do walki, jaka toczy się na wsi. Muszę walczyć po stronie tych, z którymi jestem związany całym moim życiem, wszystkimi moimi doświadczeniami; po stronie mało- i średniorolnych chłopów, przeciw bogaczom wiejskim. 

Realizm socjalistyczny jako metoda, która stworzyła już w Związku Radzieckim piękną i bogatą literaturę, u nas jest dopiero w początkowym stadium rozwoju. Opowiadania pomieszczone w tym tomie wskazują na to, że pisarze weszli już na słuszną drogę przedstawienia Polski Ludowej, że widzą już najważniejsze problemy i konflikty naszej epoki, że aprobują nową rzeczywistość i zaczynają brać udział w jej kształtowaniu, ale nie umieją jeszcze przezwyciężyć wielu trudności. Trudności te są bardzo poważne, bo sztuka realizmu nie polega na kopiowaniu życia, lecz na zrozumieniu jego dróg rozwojowych i pokazaniu za pośrednictwem dobrze skomponowanego obrazu zjawisk najbardziej typowych w ten sposób, aby w nich przejawiła się i prawda życia, i słuszna ideologia pisarza walczącego o postęp i sprawiedliwość społeczną. 

 - Ewa Korzeniewska ("Wybór opowiadań współczesnych autorów polskich. Wstęp", Warszawa, 1951)